میثم، مردی پر از خوبیها
میثم، مردی پر از خوبیها
در بیان فضیلتهای میثم تمار
بزرگترین فضیلت یك انسان، همان ایمان و علم و تقواست كه در میثم نیز وجود داشت. اما اضافه بر اینها، گاهی برجستگیهای خاصی در شخصیت یك مؤمن متقی وجود دارد كه او را نسبت به دیگران، برتر میسازد.
در این نوشتار، اشارهای كوتاه به بعضی از این صفات ارزنده و امتیازات و فضایل خاص میثم میشود:
1- سخنوری
میثم، بیانی رسا داشت و در نطق و سخن، توانا و فصیح بود. سخنوری میثم تمار را از این واقعه كه نقل میشود میتوان دریافت:
در بازار، میثم، رئیس صنف میوهفروشان بود. هرگاه قرار بود در جایی و نزد كسی و یا موقعیت مهمی، سخنی گفته شود از میثم تمار میخواستند كه سخنگویشان باشد. گروهی از بازاریان نزد میثم رفتند تا باهم به عنوان شكایت از حاكم و عامل بازار، پیش «ابن زیاد» بروند كه والی شهر كوفه بود. در این برخورد و دیدار با ابنزیاد میثم بود كه به نمایندگی از دیگران با رشادت به سزایی سخن گفت. خود میثم در باره این دیدار و سخنها میگوید:
«ابن زیاد، با شنیدن گفتارم به شگفتی افتاد و در سكوت فرورفت.» (1)
همین بیان صریح و حقگویی آشكار باعثشد كه از میثم كینهای در دل ابن زیاد بماند.
2- مفسر قرآن
تفسیر قرآن از علوم ارزشمند در اسلام است و این علم، كه شناخت مفاهیم بلند آیات قرآن است، نزد پیامبر و امامان معصوم است.
گرچه قرآن، كتاب روشن حق و معجزهای گویا از سوی خداوند برای عموم مردم است، لیكن اسرار و دقایق و نكات لطیف و ظریف و اشارات پرمعنای فراوانی در آن است كه در علم تفسیر، پرده از روی آن دقائق، برداشته میشود و درك بهتر و بیشتری از مضمون و محتوای آیات این كتاب آسمانی كه وحی خداوند است، به دست می‌آید.
پیشوایان دین ما - كه درود خدا بر آنان باد - آشناییشان با قرآن از علم الهی سرچشمه میگرفت و از آن معارف والا به شاگردان و اصحاب خویش به تناسب فهم و استعداد آنان میآموختند.
میثم تمار، یكی از این شاگردان والا مقام درمكتب تفسیری علی(ع) بود. میثم علم تاویل معانی قرآن را از آن حضرت فرا گرفت و در قرآنشناسی، دانا و بصیر گردید.
روزی میثم با «ابن عباس» - مفسر قرآن و شاگرد علی(ع) - در مدینه دیدار كرد و به او گفت: آنچه از تفسیر قرآن میخواهی، بپرس! من تمام قرآن را نزد علی(ع) فراگرفتم و آن حضرت تاویل قرآن را به من تعلیم فرمود. ابنعباس كه مراتب فضل و علم و تقوای میثم را میدانست، كاغذ و دواتی طلبید تا سخنان میثم را در باره تفسیر قرآن بنویسد. میثم پیش از بیان تفسیر، گفت: ای ابن عباس! چگونه خواهی بود وقتی كه مرا مصلوب و به دار آویخته ببینی، نهمین نفری كه چوبه دارش هم كوتاهتر از دیگران است؟....
ابن عباس گفت: كاهن هم كه هستی؟! و خواست كه كاغذ را پاره كند.
ابن عباس از علم به آینده بیبهره بود، و چون چنین خبر و پیشگویی را از میثم شنید كه از جزئیات شهادتش خبر میدهد، برایش غیر قابل هضم بود، از این جهت. این گونه برخورد كرد. اما میثم گفت: آرامتر!...آنچه را از من میشنوی بنویس و نگهدار! اگر آنچه میگویم راستبود، نگاهشدار و اگر باطل بود، آن گاه پاره‌اش كن.... و ابنعباس پذیرفت كه چنان كند. (2)
3- راوی حدیث در صدر اسلام
با آن استعداد خاص و موقعیتخوبی كه میثم داشت، احادیث زیادی از علی(ع) شنیده بود، و آن گونه كه از گفتههای پسرش بر می‌آید، حتی كتابی كه مجموعهای از احادیثبود تالیف كرده است، لیكن متاسفانه از نوشتههای او چیزی باقی نماند و راویان دیگر هم به خاطر درك نكردن موقعیت و اهمیت آن به نقل از وی نپرداختند و بیشتر آنها از دسترس دور ماند. فقط اندكی از روایات میثم در كتابهای حدیث نقل شده است. پسرانش یعقوب و صالح از نوشتههای او روایت نقل میكردند. (3)
4- دانای رازها
چنان كه قبلا هم اشاره شد، میثم از بسیاری حوادث آینده،آگاهی داشت و گاهی آنها را پیشگویی میكرد. دانایرازهای نهان بود. نامه سربسته میخواند و راز نشنیدهمیگفت.... این را نیز از مولایش علی(ع) فراگرفته بود. آگاهی از سرنوشتخود و افراد دیگر و با خبر بودن از وقایعی كه بعدا به وقوع خواهد پیوست، فتنههایی كه بعدا پیش خواهد آمد، تاریخ و نحوه شهادتها و وفاتها و... از علومی بود كه امیرمؤمنان، آن را به برخی از یاران برگزیده خویش كه روحی بزرگ و استعدادی بالا و دلی وسیع و ظرفیتی افزون داشتند، آموخته بود. اینان را «اصحاب سر» حضرت امیر میدانستند و میثم هم یكی از این اصحاب بود. (4)
و در موارد متعددی با استفاده از این موهبت از حوادثی خبر میداد و بعدا آن حادثه به همان صورت، تحقق میپذیرفت. (5) به چند نمونه از این پیشگوییها اشاره میشود:
الف - پیشگویی شهادت خویش
میثم، میدانست كه چه زمانی و چگونه و به دست چه كسی كشته خواهد شد. قبلا بطور گسترده، این نكته توضیح داده شد.
ب - خبر مرگ معاویه
ابو خالد، به صالح، فرزند میثم خبر داد كه: روز جمعهای با پدرت در شط فرات به كشتی نشسته بودیم كه ناگهان باد سختی
محفوظ بمانید. این باد، «عاصف» است و خبر مرگ معاویه را میدهد كه هماكنون مرد.
یك هفته بعد، قاصدی از شام آمد. با او ملاقات كردم و اخبار را از او پرسیدم، گفت: مردم در امن و امان به سر میبرند، معاویه فوت كرده ومردم با فرزندش یزید، بیعت كردهاند.گفتم: مرگ معاویه در چه روزی واقع شد؟ گفت: روز جمعه گذشته. (6)
ج - قیام مختار
پس از شهادت حضرت مسلم در كوفه، ابن زیاد حاكمكوفه، میثم و مختار و جمعی دیگر را دستگیر و زندانی كرد. میثم تمار به مختار گفت: تو از زندان رها میشوی و بهخونخواهی حسینبن علی(ع) قیام خواهی كرد و همین شخص را -ابن زیاد - كه ما را میكشد، خواهی كشت.
ابن زیاد مختار را از زندان، طلبید تا او را به قتل برساند كه در همین اثنا قاصدی از سوی یزید همراه نامهای فرارسید كه در آن نامه، دستور آزاد كردن مختار بود. او هم طبق دستور، مختار را رها كرد و میثم را به دار آویخت. (7)
در تاریخ قیام مختار خواندهاید كه وی عاملان حادثهعاشورا را گرفت و به سزای جنایتشان رساند. ابنزیادهم از كسانی بود كه گرفتار شد و سربریدهاش را نزد مختار آوردند.
د - واقعه كربلا
زنی به نام «جبله مكی» نقل میكند كه از میثم تمار شنیدم كه میگفت: این امت، پسر دختر پیامبرشان را در دهم محرم میكشند و دشمنان خدا این روز را مبارك میدانند. این واقعه، قطعا انجام خواهد گرفت. این، داستانی است كه مولایم امیرمؤمنان مرا از آن آگاه كرده است. او به من خبر داده است كه بر حسین(ع) همه چیز خواهد گریست، حتی حیوانات بیابان و دریا و آسمان و خورشید و ماه و ستارگان و آدمیان و اجنه مؤمن و همه و همه....
آن گاه میثم گفت: ای جبله! بدان كه حسینبن علی(ع) سرور شهیدان در قیامت است و یارانش بر شهیدان دیگر برتری دارند. ای جبله! هرگاه به خورشید نگاه كردی و دیدی كه چون خون تازه، قرمز است، بدان كه سیدالشهدا كشته شدهاست.
جبله میگوید: یك روز از خانه بیرون آمدم. دیدم خورشید بر دیوارها میتابد، همچون پارچههای رنگآمیزی شده كه به سرخی می‌زد. صیحه كشیده و گریه كردم و گفتم: به خدا سوگند، سرور ما حسینبن علی(ع) كشته شد!.... (8)
1. رجال كشی، ص86.
2. بحار الانوار، ج42، ص128; سفینة البحار، ج2، ص524.
3. سفینة البحار، ج2، ص524.
4. شیخ عباس قمی، نفس المهموم، ص59.
5. در اصطلاح علما این آگاهی «علم بلایا و منایا» نامیده میشود.
6. رجال كشی، ص80.
7. بحار الانوار، ج42، ص125.
8. بحار الانوار، ج45، ص202.
ر.ك: جواد محدثی؛ آشنایی با اسوهها - میثم تمار
